همه چیز درباره تورم منفی
برخی از کشورها به ویژه کشورهایی که از لحاظ مالی و اقتصادی پیشرفت و رشد خوبی ندارند؛ با مشکلی به نام تورم دست به گریبان هستند. در واقع بالا بودن سطح تورم در یک کشور را می‌توانیم به معنا بالا بودن سطح قیمت کالاها یا خدمات در بازار اقتصادی آن کشور تلقی کنیم.
زیرا در فرهنگ لغت اقتصادی، واژه تورم به معنای افزایش قیمت کالاها و خدمات بوده و بار معنایی منفی دارد. اما در صورتی که سطح عمومی قیمت‌ها در یک جامعه سیری نزولی داشته باشد و این کاهش قیمت‌ها تا جایی ادامه یابد که منفی شود؛ تورم منفی به وجود آمده است.
به عبارت دیگر تورم منفی دقیقا معنایی برعکس واژه تورم دارد. اما اگر کشوری دارای نرخ تورم منفی باشد؛ می‌توانیم چنین قضاوت کنیم که آن کشور از رشد اقتصادی خوبی برخوردار است؟ در این مقاله از سرمایه سازی قصد داریم در مورد تورم منفی، علت بروز آن و فواید و زیان‌هایی که دارد صحبت کنیم.
تورم چیست؟
قبل از هر چیز بهتر است با مفهوم تورم بیشتر آشنا شویم.اگر بخواهیم تعریفی ساده و دقیق در مورد تورم ارائه دهیم؛ باید گفت که در صورتی که کالاها به صورت افزاینده و نامنظمی افزایش قیمت داشته باشند؛ تورم به وجود آمده است.
جالب است که در گذشته واژه تورم معنای متفاوتی نسبت به معنی کنونی خود داشته است و برای اندازه‌گیری افزایش حجم اسکناس‌های غیرقابل تبدیل به طلا به کار می‌رفته است.
برای تعیین نرخ تورم در هر کشور، به طور مرتب و به صورت هفتگی، ماهیانه یا سالیانه، قیمت خدمات و کالاهای ضروری را اندازه گیری کرده و مورد تفسیر قرار می‌دهند.
اقتصاددان‌ها دلیل افزایش نرخ تورم یک کشور را کاهش عرضه یا افزایش تقاضا و عدم تعادل بین درآمدها و هزینه‌های دولت‌ها می‌دانند. تورم در یک کشور همواره به ضرر گروه‌ها و اقشار کم درآمد و فقیر جامعه است؛ اما با این حال می‌تواند در مجموع به نفع سرمایه‌داران و ثروتمندان تمام شود.
تورم منفی چیست؟
موارد زیادی سطح عمومی قیمت کالاها و خدمات در یک کشور و در نتیجه میزان تورم آن کشور را تحت تاثیر قرار می‌دهند. از جمله این عوامل سطح عرضه و تقاضا است؛ یعنی هرچقدر تقاضا بیشتر و عرضه کمتر باشد؛ در نتیجه قیمت‌ها افزایش پیدا می‌کنند.
از طرفی سطح عمومی قیمت‌ها همچنین به میزان پولی که در یک کشور گردش دارد نیز وابسته است. البته در صورت پیشرفت علم و فناوری و استفاده کردن از فناوری‌هایی که ما را در مدت زمان کمتر و با صرف انرژی و هزینه کمتر به نتیجه مطلوب برسانند؛ باعث افزایش سطح عرضه و تقاضا و در عین حال کاهش سطح قیمت‌ها میشود.
همچنین بخوانید : بهترین سرمایه گذاری در زمان تورم
در واقع در مورد تورم منفی می‌توان گفت به طور کلی به نزول و افت سطح عمومی قیمت‌ها در یک جامعه، تورم منفی گفته میشود. البته اگرچه در نگاه اول چنین به نظر می‌رسد که تورم منفی از نظر اقتصادی به شدت مطلوب است اما همیشه به این صورت نیست.
در ادامه به بررسی دو نوع تورم منفی؛ یعنی نوع مثبت(خوب) و منفی(بد) آن می‌پردازیم.
انواع تورم منفی
علاوه بر این که خود واژه تورم به دو نوع؛ تورم منفی و مثبت تقسیم میشود؛ تورم منفی هم دو نوع خوب و بد دارد. به طور کلی تورم یعنی افزایش سطح قیمت‌ها و تورم منفی به معنی کاهش سطح قیمت‌ها است.
اما آیا همیشه این کاهش سطح قیمت‌ها رویدادی مثبت است و به معنی رشد اقتصادی آن کشور است؟ همان طور که گفتیم تورم منفی یعنی کاهش سطح قیمت‌ها، به چند دلیل اتفاق می‌افتد.
اگر میزان تقاضا و عرضه کالاها و خدمات در یک جامعه افزایش پیدا کند و در عین حال قیمت‌ها هم روندی نزولی داشته باشند؛ این تورم منفی از نوع خوب و سازنده است که نمایانگر رشد اقتصادی و پیشرفت در آن جامعه است.
اما اگر پول در جامعه به اندازه کافی گردش نداشته باشد و افراد قدرت خرید کمی داشته باشند؛ هر چقدر هم عرضه و تولید افزایش یابد بازهم سطح تقاضاها بالا نمی‌رود؛ در نتیجه قیمت کالاها روندی نزولی خواهد داشت. در این‌جا هم تورم منفی داریم اما معنی آن کاهش قدرت خرید افراد جامعه است.
مارپیچ تورم منفی چیست؟
در دهه 90 میلادی اتفاقی در وضعیت اقتصادی کشور ژاپن رخ داد که اقتصاددان‌ها آن را مارپیچ تورم منفی نام‌گذاری کرده‌اند. اگر در جامعه قیمت کالاها افت زیادی داشته باشند؛ در نتیجه تولید کنندگان نمی‌توانند از پس مخارج و هزینه‌های خود برآیند؛ پس در قدم اول شروع به کاهش سطح تولیدات خود می‌کنند.
هرچقدر قیمت‌ها کاهش پیدا کنند ارزش پول افزایش می‌یابد؛ در نتیجه میزان بدهی واحدهای تولیدی هم بیشتر میشود. در انتها تولیدی‌ها راهی به جز تعطیلی تمامی اقدامات خود ندارند.
همین امر باعث تعطیل شدن تولیدی‌های بیشتری شده و نرخ بیکاری را به شدت افزایش می‌دهد؛ در نتیجه اقتصاد آن کشور یا جامعه دچار رکود شدیدی خواهد شد.
تورم منفی چه تاثیرات منفی دارد؟
گفتیم که تورم منفی در تمامی موارد به نفع اقتصاد کشورها نیست و گاهی می‌تواند آسیب‌رسان و مضر باشد؛ تا حدی که به دوره‌های تورم منفی زمستان اقتصادی گفته میشود. از جمله آسیب‌های تورم منفی شدید می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- کاهش درآمدها: در تورم منفی شدید، قیمت‌ها به شدت کاهش پیدا می‌کنند یا به عبارتی کالاها بی‌ارزش می‌شوند. در نتیجه درآمد تولیدکنندگان کالاها افت پیدا می‌کند.
- تعدیل نیرو و افزایش نرخ بیکاری: تولید کنندگانی که با مشکلات اقتصادی مواجه شده‌اند، راهی به جز تعدیل نیرو و کاهش تعداد کارکنان خود ندارند و این معنی به جز افزایش سطح بیکاری نخواهد داشت.
- کاهش تمایل برای سرمایه گذاری: در وضعیت تورم منفی، بازارهای سهام به شدت افت می‌کنند و تمایل افراد برای سرمایه گذاری در فعالیت‌های اقتصادی به شدت کم میشود. زیرا در این اوضاع اقتصادی پرسودترین فعالیت، نگه داشتن پول نقد است.
برای مقابله با تورم منفی چه راه کارهایی وجود دارد؟
اگر برای رفع تورم منفی، در زمان مناسب اقدامی از سوی دولت انجام نشود؛ می‌تواند به یک مارپیچ تورمی تبدیل گردد و عواقب آن تا سال‌های طولانی گریبان‌گیر آن جامعه شود. یکی از ارگان‌هایی که در کاهش آثار زیان بار تورم منفی نقش کلیدی دارند؛ بانک‌های مرکزی هستند.
بانک‌ها می‌توانند نرخ بهره را به رقمی نزدیک به صفر برسانند؛ در نتیجه مقدار مناسبی پول به اقتصاد جامعه تزریق کرده و نرخ تورم را کمی افزایش دهند.
بعد از جنگ‌های جهانی، سربازان زیادی از میدان‌های نبرد بازگشتند و نیاز به شغل و کسب درآمد به شدت افزایش یافت. از طرفی ارزش دارایی ها سقوط کرد و دستمزدها کم شده. همه این عوامل زمینه‌ساز آغاز تورم منفی بودند.
چه کشورهایی تورم منفی دارند؟
در حال حاضر و نیز طی یک دهه اخیر اکثر کشورهای اروپایی نرخ تورم خیلی کم و حتی منفی داشته‌اند که می‌تواند در نهایت آسیب‌های زیادی به چرخه اقتصادی این کشورها وارد کند. طبق آمار رسمی که در سال 2016 میلادی منتشر شد، در میان کشورهای اروپایی، کشور رومانی حداکثر نرخ تورم منفی را داشته است.
همچنین بخوانید : تولید ناخالص داخلی چیست؟
همچنین کشورهایی مانند قبرس، یونان و ارمنستان هم در طی سال‌های اخیر تورم منفی را در اقتصاد خود تجربه کرده‌اند. کارشناسان اقتصادی، دلایل تورم منفی در اروپا را بحران بدهی اروپا و کاهش میزان صادرات کشورهای اروپایی می‌دانند.
خلاصه مقاله و نتیجه گیری
همه ما کم و بیش با واژه تورم آشنا هستیم و آن را مساوی با افزایش سطح قیمت‌ها و وضعیت اقتصادی نا به سامان جوامع می‌دانیم. در مقابل تورم مثبت، تورم منفی قرار دارد که به معنی کاهش و افت سطح قیمت‌ها است.
شاید تورم منفی تا حدی به نفع اقتصاد جوامع باشد؛ اما می‌تواند آسیب‌هایی حتی شدیدتر از تورم مثبت برای چرخه اقتصادی جوامع در پی داشته باشد. تورم منفی معمولا زمانی به وجود می‌آید که میزان پول در گردش جوامع کاهش یابد؛ در نتیجه میزان تقاضا از عرضه کمتر شده و این نمایانگر قدرت خرید ضعیف مردم آن جامعه است.
بعد از جنگ‌های جهانی اول و دوم، بسیاری از کشورها با تورم منفی مواجه شدند که نتیجه آن کاهش دستمزدها، افزایش بیکاری، کاهش ارزش دارایی‌ها و کاهش فعالیت‌های اقتصادی بود. در طی سال‌های اخیر اکثر کشورهای اروپایی با تورم منفی مواجه بوده‌اند که می‌تواند آثار زیان‌بار زیادی برای اقتصاد این کشورها به دنبال داشته باشد.
بیشتر بخوانید :
