انواع بازار بورس در ایران و ویژگی های آن ها چیست؟
تاریخچه پیدایش بورس در جهان به قرن پانزهم میلادی باز می گردد. داستان پیدایش بورس از این قرار بوده است که بازرگانان و کسبه شهری به نام «بورُوژ» در کشور بلژیک، در مقابل خانه بزرگزاده ای به نام «واندر بورس» جمع میشدند و به خریدوفروش کالا میپرداختند. بعدها همه مکان هایی که مردم دسته جمعی در آن خریدوفروش کالا انجام میدادند به بورس معروف شد.
اما پیداش بورس در ایران تاریخچه قدیمی ندارد، ایده اولیه بورس ایران در سال 1315 مطرح شد اما چند دهه بعد و در سال 1345 لایحه قانون بورس به تصویب رسید.
انواع بازار بورس در ایران
هنگام تاسیس بورس در ایران فقط بورس اوراق بهادار به‌وجود آمد. هم اکنون نیز بهترین سرمایه گذاری در ایران برای افرادی که آشنایی کمی با بورس دارند همین بازار بورس اوراق بهادار است. همچنین با کمترین میزان سرمایه میتوان در این بازار سرمایه گذاری با سود بالا انجام داد اما به مرور زمان بازار بورس ایران به 4 دسته تقسیم شد.
- بورس کالا
- بورس اوراق بهادار
- بورس انرژی
- فرا بورس
بورس کالا
بورس کالای ایران همان‌گونه که از نام آن پیدا است محل خریدوفروش کالاهای خام و فراوری نشده است. تاجران و سرمایه گذاران کالاهای خود را به بورس کالا عرضه میکنند و پس از برسی و قیمت‌گذاری کارشناسان بورس، قیمت این کالاها تعیین میشود.
پس از تعیین قیمت سهام این کالاها به بازار بورس عرضه میشود. بورس کالا به‌دلیل نوسانات شدید قیمت به کسانی که اطلاعاتی از این بازار ندارند و اهل ریسک نیستند توصیه نمیشود اما کسانی که اطلاعات و تجربه کافی در این بازار را دارند میتوانند با نوسان‌گیری در این بازار سودهای عالی کسب کنند.
بورس اوراق بهادار
بازار بورس اوراق بهادار بازاری است که در ان اوراق مشارکت، سهام، حق تقدم سهام و سایر اوراق بهادار معامله میشود. بازار بورس اوراق بهادار ایران مکانی است که به‌طور دائمی و رسمی در یک مکان تشکیل میشود. همچنین بازار بورس تهران دارای دو بازار اول و دوم است.
بورس انرژی
محلی که در آن حامل های انرژی دارایی پایه است. این باز ار در سال 1391 به‌وجود آمد و هدف این بازار ارائه قیمت منصفانه برای حامل های انرژی بود.
بازار بورس انرژی مرجعی برای قیمت‌گذاری حامل های انرژی در سطح منطقه است. دارایی های قابل معامله در بازار بورس شامل: نفت، گاز و بنزین است.
همچنین دارایی های غیر فیزیکی مانند ابزارهای مشتقه مبتنی بر انرژی و اوراق سلف موازی نیز در این بازار معامله میشود. پس بازار بورس انرژی ایران دارای دو بازار فعال فیزیکی و مشتقه است. عرضه کنندگان بخش فیزیکی بازار بورس انرژی ایران، پالایشگاه ها، شرکت های پتروشیمی و نیروگاه های کشور هستند.
در بازار انرژی فقط شرکت های عرضه کننده و اشخاص حقوقی اجازه خریدوفروش را دارند و اشخاص حقیقی نمیتوانند کد معاملاتی در بازار انرژی را دریافت کنند. انجام معامله و دریافت کد معاملاتی بورس انرژی شرایط خاص خود را دارد.
فرا بورس
بازار فرا بورس ایران بسیار مشابه بازار بورس اوراق بهادار است با این تفاوت که شرکت هایی در بازار فرابوس فعالیت دارند که نتوانسته اند وارد بورس اوراق بهادار شوند به‌طور کلی شرکت های پذیرفته شده در بازار فرا بورس شفافیت کمتری دارند و سودآوری آن‌ها اندک است. بازار فرا بورس شامل 5 بازار اصلی است:
- بازار اول
این بازار شامل شرکت هایی است که طبق قوانین و دستورالعمل های بازار فرا بورس موفق به پذیرش در این بازار شده اند.
- بازار دوم
در این بازار معاملات شرکت های سهامی عام انجام می شود اما شرایط پذیرش در بازار دوم فرابورس منعطفتر از بازار اول است.
- بازار سوم
در بازار سوم سهام شرک تها به‌صورت عمده و بلوکی، حق تقدم سهام، پذیره نویسی سهام و انواع دیگر اوراق بهادار در این بازار معامله میشود.
- بازار پایه
سهام شرکت های سهامی عام که نزد سازمان بورس اوراق بهادار ثبت شده‌اند اما امکان پذیرش در هیچ یک از سازمان های بورس و فرابورس را ندارند در این بازار عرضه میشود.
- بازار ابزارهای نوین
همه ابزارهای مالی به غیر از سهام و حق تقدم سهام مانند صکوک و انواع گواهی سرمایه گذاری در این بازار معامله میشود.
انواع قراردادهایی که در بازار بورس ایران وجود دارد عبارت اند از:
- قرارداد سلف
قراردادی که در آن کالای مشخصی در زمان مشخصی و به مقدار معین بین دو طرف معامله میشود. همچنین مبلغ قرارداد، زمان و مقدار آن هنگام عقد قرارداد تعیین میشود.
- قرارداد نسیه
قراردادی که در آن کالا توسط خریدار دریافت میگردد و مبلغ معامله توسط دو طرف مشخص شده و در زمان مشخص پرداخت آن انجام میشود.
- قرار داد نقدی
در این نوع قرار داد خریدار و فروشنده باهم توافق میکنند که کالای مورد نظر را با قیمتی مشخص ودر همان لحظه معامله کنند.
- قرار داد آتی
در قراردادهای آتی فروشنده متعهد میشود که در زمان مشخص مقدار مشخصی از کالای خریداری شده را به قیمت هنگام عقد قرارداد به خریدار تحویل دهد.
- قرارداد سلف استاندارد
قراردادی که در آن بین فروشنده و خریدار زمانی برای تحویل کالا مشخص میشود. همچنین قیمت و میزان کالا در زمان عقد قرارداد مشخص شده و توسط خریدار پرداخت میشود.
- قراردادهای اختیار معامله
قراردادهایی که به خریدار آن اختیار خرید یا فروش یک دارایی را تا زمان تعیین شده اعطا میکند. به این معنا که فروشنده مجبور است که تا پیش از انقضای قرارداد و یا هر زمان که خریدار بخواهد مفاد قرار داد را اجرا کرده و دارایی معین شده را با قیمت معین شده به خریدار تحویل دهد.
- صندوق های سرمایه گذاری مبتنی بر طلا
در این صندوق های سرمایه گذاری شما با هر مقدار از پول خود قادر خواهید بود که سهام سکه و طلا بخرید. مثلا به مقدار صد هزار تومان واحدهای سکه بخرید در حالی که به‌صورت فیزیکی شما نمی‌تواند این مقدار از سکه را بخرید.
- گواهی سپرده کالایی
گواهی سپرده ابزاری است که شخص دارنده این گواهی روی دارایی سرمایه گذاری شده مالکیت دارد و میتواند سپرده خود را با یک قیمت توافقی به شخص دیگر بفروشد.
جمع بندی:
شما می توانید با توجه به میزان سرمایه و ریسکی که حاضر هستید برای سرمایه خود انجام دهید در یکی از انواع بازارهای بورس سرمایه گذاری کنید.
در این مقاله انواع بازار بورس و تاریخچه آن را مورد بررسی قرار دادیم تا بتوانید با مطالعه و مقایسه ان‌ها بهترین زمینه را برای سرمایه گذاری خود انتخاب کنید. ریسک سرمایه گذاری در بازارهای مختلف بورس متفاوت است اما همان‌طور که ذکر شد سرمایه گذاری آگاهانه در بازار بورس اوراق بهادار از ریسک بسیار کمتری نسبت به سایر بازارها است.
بیشتر بخوانید :
