بیزینس پلن (business plan) چیست؟
بیزینس پلن (business plan) یا طرح کسب و کار نوعی نقشه را برای برای پیمودن مسیر و رسیدن به هدف است که هر کسب و کاری برای موفقیت به آن نیاز دارد.
این طرح در قالب نوشته، نمودار و چهارچوب‌هایی بیان میشود و برای بهبود عملکرد شرکت و کارمندان آن و همچنین جذب سرمایه گذار به کار می‌رود و به شما کمک می‌کند تا از مشکلات احتمالی که ممکن است پیش بیاید جلوگیری کند و همچنین استراتژی‌هایی برای رسیدن به اهدافی که در نظر دارید در آن ارائه میشود تا در طول زمان از مسیر اصلی خارج نشوید.
از هر 10 استارتاپی که شروع به کار می‌کنند معمولا 7 مورد از آن‌ها بعد از 5 سال شکست می‌خورند به همین دلیل کارآفرینان باید یک برنامه و بیزینس پلن مشخص برای ادامه مسیر داشته باشند تا از بروز هر مشکلی که بخاطر نبودن برنامه ریزی مناسب رخ می‌دهد جلوگیری کند.
وجود طرح کسب و کار آینده شرکت شما را در مدت زمان معلومی ترسیم می‌کرده و علاوه‌بر آن گزارش کاملی شامل تولیدات یا خدمات شرکت، استراتژی‌های بازاریابی، منابع انسانی، تشکیلات، نیاز به زیرساخت‌ها و تامین نیازهای مالی، منابع مالی و نحوه استفاده از آن‌ها را ارائه می‌دهد.
در ادامه این مقاله با بررسی کامل این موضوع، مزایا و ضرورت تهیه بیزینس پلن همراه ما باشید.
چرا تهیه طرح کسب و کار ضرورت دارد؟
اصولا کارآفرینانی که به دنبال جذب سرمایه گذار هستند طرح کسب و کار را برای نشان دادن فعالیت‌های گذشته و حال شرکت و همچنین اهداف و چشم اندازهایی که برای آینده در نظر دارند تدوین می‌کنند.
به علاوه این طرح یکی از ضروری‌ترین نیازهای هر شرکت نوپا یا استارتاپی است که مسیر مناسب برای جذب نیروی کار مورد نیاز، مدیریت بهتر، آگاهی از اتفاقات دنیای تجارت و… را توصیف می‌کند.
پس برای معرفی یا فروش سهام شرکت‌تان به سرمایه گذاران و بانکداران حتماً باید اقدام به تهیه یک طرح کسب و کار مناسب با اهداف خود کنید. اما بخش مهم این طرح باید درباره این باشد که شما و شرکای تجاری‌تان چه آینده‌ای برای شرکت‌تان در نظر دارید و چگونه می‌خواهید به آن دست پیدا کنید.
قبل از اجرا و پیاده سازی بیزینس پلن چه سوالاتی مطرح می شود؟
قبل از هر چیزی شما باید یک تیم کارآمد و متخصص که با شرکت و کار شما آشنا هستند را جمع کرده تا پاسخ سوالات و اهدافی که در نظر دارید را روشن کنند تا به یک نقشه راه مناسب برسید. هرچند با توجه به نوع هر بیزینس و خدماتی که ارائه می‌دهد سوالات متفاوتی مطرح میشود اما مهم‌ترین این سوالات که برای همه مشترک است عبارتند از:
- چرا می‌خواهیم این تجارت را شروع کنیم یا آن را گسترش دهیم؟ و آیا آماده انجام این کار هستیم یا نه؟
- تولیدات، خدمات و مدیریت شرکت ما چه تفاوتی با سایر رقبا که در این زمینه کار می‌کنند دارد؟ و چه دلایل و ویژگی‌هایی سبب میشود مشتری‌ها محصولات ما را انتخاب کنند؟
- چه محصولات یا خدماتی را در چه سطحی به مشتری ارائه می‌کنیم؟
- آیا سمت کارکنان و مدیران بخش‌های مختلف شرکت مشخص شده است و این جایگاه‌ها با ویژگی‌های فردی و تخصص آن افراد تناسب دارد؟
- مشتریان هدف ما چه کسانی هستند و توقع آن‌ها از محصولات و خدمات ما چه چیزی است؟
- چطور می‌توانیم سودآوری داشته باشیم و از ضررها جلوگیری کنیم؟
- در بازه زمانی یک ساله، پنج ساله و… مقدار سود چقدر خواهد بود و شرکت به چه سطحی از اهدافی که در نظر داشته‌ایم خواهد رسید؟
بهترین زمان برای نوشتن طرح کسب و کار
یادتان باشد که حتما باید قبل از شروع کسب و کارتان باید اقدام به نوشتن بیزینس پلن یا طرح کسب و کار کنید و با توجه به پیش‌بینی‌ها و تحلیل‌هایی برای شروع به کار صورت گرفته تجارت خود را آغاز کنید؛
بیشتر بخوانید : بیزینس کوچینگ (business coaching) چیست؟
البته توجه داشته باشید که عمل به این برنامه و اجرای درست آن قدم مهمی برای بالا بردن سود و ارزش تجاری شرکت شما است. این برنامه از سه بخش کلی تشکیل میشود.
- اولین قدم تنظیم این طرح پیداکردن مفهوم و کانسپت کسب و کار مورد نظر است که در آن ساختار اصلی کسب و کار و محصولات یا خدماتی که ارائه می‌دهید را بررسی می‌کنید.
- در قدم بعدی بازار کسب و کار بررسی میشود، این که بازار از چه کسانی تشکیل شده، چه زمان‌هایی خرید بهتر است، رقبای شما چه کسانی هستند و در چه سطحی قرار دارند در تنظیم بیزینس پلن مهم است.
- در قدم آخر به بخش مالی کار نظیر درآمدها، جریان نقدی شرکت، ترازنامه‌های مالی، سرمایه گذارها و… پرداخته میشود. به غیر از سه بخش کلی کار که بیان شده از جمله موارد مهم و کلیدی که باید در نوشتن طرح به آن بپردازید عبارتند از:
- خلاصه اجرایی کارها
- تدوین ماموریت شرکت و هر یک از بخش‌ها و اعضا
- جمع‌آوری کلیه اطلاعات مربوط به خدمات یا کالایی که ارائه میشود.
- تعیین یک برنامه بازاریابی دقیق و کارآمد
- مدیریت سازمان
- برنامه‌ریزی مالی دقیق و شفاف
- سایر موارد ضمیمه که مورد نیاز است و اطلاعات تکمیلی
مهم ترین دلایل نوشتن بیزینس پلن یا طرح کسب و کار
از جمله مهم‌ترین دلایلی که سبب میشود شرکت‌ها اقدام به نوشتن بیزینس پلن برای شروع کسب و کار خود نمایند شامل موارد زیر میشود:
- تدوین یک چشم انداز جامع از کسب و کار
تنظیم و نوشتن یک طرح کسب و کار مناسب باعث میشود شما یک نما و شکل جامع از آینده کسب و کارتان با در نظر گرفتن همه مسائل جانبی داشته باشید. تدوین این چشم‌انداز جامع از کسب و کار به شناخت هدف و مشتری های خاص و بالقوه و استراتژی‌های قیمت‌گذاری شما در رقابت با سایر رقبا کمک می‌کند.
همچنین وجود این نقشه شما را از حرکت به سوی هدف و قدم هایی که برمیدارید مطمئن می‌سازد و باعث هماهنگی بیشتر کارکنان در انجام کارها به صورت موازی میشود.
- کشف مزیت ها و فرصت‌های جدید
تنظیم طرح کسب و کار یک تصویر کلی از روند کار به شما می‌دهد همین امر منجر به کشف مزیت‌ها و فرصت‌های جدید شده و از طرفی اشکالات و نقص‌های مسیر را نشان می‌دهد که باعث بهبود عملکرد مدیریت و کارکنان شده و جلوی انحراف شرکت از مسیر هدف را می‌گیرد.
- درک متقابل اعضا گروه مدیریتی از یکدیگر
وقتی یک بیزینس پلن مناسب برای کسب و کارتان تعریف کنید اعضای گروه مدیریتی شما نسبت به وظایف یکدیگر آگاه شده و به یک درک متقابل نسبت به هم می‌رسند که باعث رشد مظاعف شرکت میشود.
- برآورد نیازهای مالی و تامین آن‌ها از منابع درست
اگر طرح کسب و کار جامعی را برای شرکت یا سازمان خود داشته باشید قبل از شروع فعالیت می‌توانید میزان منابع مالی مورد نیاز برای شروع را تعیین کرده و برای تامین آن از طریق منابع مالی شرکت، سرمایه گذارها و سهامداران اقدام کنید.
همچنین بخوانید : پرسونا چیست؟
- اخذ مصوبه هیات مدیره و سهامداران
داشتن بیزینس پلن، کسب مصوبه‌ها از هیأت مدیره و سهامداران را راحت می‌کند زیرا مسیر و هدف را به صورت واضح و روشن نشان می‌دهد.
- جذب کارکنان جدید
نوشتن یک طرح کسب و کار کارآمد در ادامه مسیر زمان مورد نظر برای جذب کارکنان جدید را با توجه به میزان رشد بیان کرده و همچنین کارمندان جدید نیز به وسیله این نقشه راه با شرکت، مدیران، اهداف و سایر اعضا بهتر و سریعتر آشنا می‌شوند.
- استخراج و تنظیم اهداف کارکنان
مدیران می‌توانند بر اساس طرح کسب و کار برنامه‌ها و اهداف بخش‌ها و کارکنان مختلف را به صورت جداگانه برنامه‌ریزی کرده و از آن مطلع شوند.
- اطلاع‌رسانی به کارکنان، سهامداران و شرکا تجاری
از طرح کسب و کار می‌توان برای اطلاع‌رسانی در شرایط مختلف استفاده کرد به عنوان مثال با استفاده از بیزینس پلن میشود برنامه‌ها و اهداف شرکت و بخش‌های مختلف را به آسانی برای همه کارکنان شرح داد و آن‌ها را مطلع کرد یا به وسیله آن از موسسه‌ها و سازمان‌هایی که خواهان اطلاعات و دانستن آینده کاری جهت تامین مالی شرکت هستند درخواست همکاری کنید.
همچنین می‌توان از آن برای توضیح و تحویل کارها به شرکا و سهامداران نیز استفاده کرد.
چه کسانی به طرح کسب و کار نیاز دارند؟
این باور که شرکت‌ها و استارتاپ‌ها فقط برای جذب سرمایه‌گذار جهت شروع نیاز به بیزینس پلن دارند غلط است و این طرح در همه زمان‌ها کاربرد دارد.
برای هر کسب و کاری چه کوچک باشد یا بزرگ وجود بیزینس پلن برای شروع درست، گسترش و ادامه دادن کار ضروری است و از آنجایی که برای انجام هر کار به زمان، انرژی و هزینه نیاز است بهتر است از آن‌ها در جهت صحیح استفاده شود تا مفید باشد.
مخصوصا استارتاپ‌ها و شرکت‌ها باید برای شروع کارشان ابتدا طرح کسب و کار خود را بنویسند تا از موانع، بودجه و فرصت‌هایی که ممکن است سر راه‌شان قرار بگیرد مطلع شوند.
اهداف مدیران برای تهیه بیزینس پلن
در بخش‌های قبل به صورت پراکنده اهداف تهیه طرح کسب و کار را بیان کردیم اما اگر بخواهیم اهداف مدیران از تهیه این طرح را به صورت کلی بیان کنیم شامل موارد زیر است:
- جذب سرمایه
شروع هر کسب و کاری در وهله اول نیاز به سرمایه دارد. اگر خودتان قادر به تامین این سرمایه نباشید باید از سرمایه‌گذاران کمک بگیرید. از آنجایی که سرمایه گذاری ها برای کسب سود و درآمد انجام می‌شوند داشتن طرح کسب و کار که در آن اطلاعات طرح‌ها و نقشه‌های اجرایی و کارهایی که تا به امروز انجام داده‌اید واضح و شفاف بیان شده است به سرمایه گذاران یک دید گسترده برای دیدن پتانسیل کار شما و سرمایه گذاری می‌دهد.
- شناسایی موانع و مشکلات کار قبل از وقوع
هر کاری در طول زمان با موانع و مشکلات مختلفی مواجه میشود و وجود رقبا و نوسانات بازار این مشکلات را دو چندان می‌کند. نوشتن طرح کسب و کار به شما کمک می‌کند این مشکلات و موانع را قبل از وقوع آن‌ها پیش‌بینی کرده و فرصت‌های شگفت انگیزی را برای پیشرفت از نوسانات بازار و جریان‌های آن به‌دست آورید.
- برنامه ریزی دقیق و جز به جز
رسیدن به هدف در زمان مناسب افزون بر تلاش ناز به یک برنامه‌ریزی دقیق دارد. مفهوم کلی بیزینس پلن نیز داشتن برنامه مناسب برای رسیدن به هدف است.
شما با تنظیم دقیق این طرح تمام اهداف، انتظارات، فرصت‌ها، نیازهای مشتریان و… را شناسایی کرده و برای تحقق هر یک از این موارد یک برنامه دقیق که به صورت جزئی همه آن‌ها را بررسی می‌کند تنظیم میشود که در نهایت به هدف کلی مجموعه می‌رسد.
- مدیریت کارها
هر مدیری برای مشخص‌کردن وظایف کارکنان خود و بررسی روند انجام این کارها نیاز به طرح کسب و کار دارد تا همه وظایف در زمان تعیین شده و توسط کارمند مورد نظر انجام شوند.
برای این که یک مدیر بتواند کارمندان و وظایف مربوط به آن‌ها را به خوبی مدیریت کند باید روی مسئله مدیریت سازمانی تسلط کامل داشته باشد. مدیریت سازمانی به مدیران کمک می‌کند تا از نظر روان‌شناسی روی تفکر کارمندان تسلط پیدا کرده و بتوانند چالش‌های رفتاری آن‌ها را پیش‌بینی کنند.
- مسائل مالی و بودجه بندی‌ها
از اولین مواردی که برای تنظیم طرح کسب و کار به آن نیاز داریم بررسی بخش مالی و جریان‌های نقدی کار است. یکی از مهم‌ترین اهداف مدیران بودجه بندی مناسب و تامین مالی پروژه تا رسیدن به هدف اصلی است تا در این میان مشکلات مالی و از دست دادن بودجه به هر دلیلی رخ ندهد.
بیزینس پلن به مدیران و تیم اجرایی کمک می‌کند بودجه را در بخش‌های مختلف به درستی توزیع کرده و از اتلاف آن در بخش‌های غیر ضروری جلوگیری کنند.
همچنین بخوانید : چگونه ایده های استارتاپی پیدا کنیم؟
- تعیین زمان شروع، ادامه و توقف پروژه
طرح کسب و کار اطلاعات مفیدی درباره نیاز بازار و میزان موفقیت یا عدم موفقیت در خصوص زمان شروع، ادامه و توقف پروژه به مدیر و سرمایه‌گذاران می‌دهد.
چه زمانی بیزینس پلن باید به روز رسانی شود؟
وقوع اتفاقات مختلف و نوسانات زیاد بازار باعث میشود که طرح کسب و کار تنطیم شده در زمان‌های مشخصی نیاز به تغییر یا به‌روزرسانی داشته باشد. این زمان‌ها عبارتند از:
- رسیدن دوره مالی جدید که در این صورت باید اطلاعات در دوره‌های تعیین شده (3 ماهه، 6 ماهه و…) به‌روز شوند.
- در صورت نیاز به تامین مالی و جذب سرمایه جدید باید اطلاعات برای ارائه به سرمایه‌گذاران به‌روز شود.
- تغییر نیاز بازار که به دنبال تغییر سلیقه مردم، فصل و نیاز‌ها رخ می‌دهد.
- وقتی محصولات یا خدمات ارائه شده توسعه یابند یا تغییر کنند همه اطلاعات نیاز به به‌روزرسانی دارند.
- هر تغییری که در سیستم مدیریت رخ دهد و مدیران جدید منصوب شوند طرح‌ها نیاز به به‌روزرسانی پیدا می‌کنند.
- وقوع یک تحول عظیم و فوق‌العاده در شرکت نظیر افزایش بسیار بالای فروش یا زیاد شدن تعداد کارکنان.
- وقتی طرح دارای نقص باشد و همه ابعاد را پوشش ندهد یا زمان زیادی از تنظیم آن گذشته باشد.
نکات مهم در تنظیم بیزینس پلن
- حتما قبل از شروع کسب و کار حتما بیزینس پلن را بنویسید.
- آن را به یک طرح صوری که فقط برای جذب سرمایه گذار استفاده میشود تبدیل نکرده و به آن عمل کنید.
- طرح کسب و کار نوعی برنامه ریزی است مخصوصا اگر تنبل هستید یا تجربه ناموفقی داشته‌اید استفاده از آن برای شما بسیار مفید و کاربردی است.
- تنظیم بیزینس پلن را با تولید محتوا اشتباه نگیرید این سند به ساختار طرح تجاری شما مربوط بوده و نوعی برنامه‌ریزی است.
- هنگام تنظیم طرح کسب و کار از افراد متخصص مخصوصا یک حسابدار و وکیل حقوقی که از نوع فعالیت شما آگاه هستند و دیگر مدیران شرکت دعوت کنید.
نتیجه گیری
برای شروع به فعالیت یک کسب و کار اولین کاری که باید انجام دهید نوشتن یک طرح کسب و کار خوب است که همه ابعاد آن کار را پوشش دهد. این طرح شامل خلاصه‌ای از اهداف، نحوه کار و مدیریت شرکت است و می‌تواند آینده یک پروژه را پیش‌بینی و تعیین کند.
همچنین از نظر جذب سرمایه گذار و تامین مالی پروژه‌ها بسیار حائز اهمیت است و به مدیریت کارکنان و بخش‌های مختلف بسیار کمک می‌کند.
توجه داشته باشید که در عصر حاضر با توجه به نیازهای گسترده افراد، تغییر سبک زندگی و پیشرفت روز افزون علم و فناوری داشتن طرح کسب و کار برای شروع یک امر ضروری و لازم است و همچنین باید آن را در زمان‌های مناسب به‌روزرسانی کرد.
بیشتر بخوانید :
بسیار عالی